Hopa'da Hemşin Dili Araştırması

06/07/2015 08:22

Haber: Levent Yazıcı

Her zaman olduğu gibi o günde maillerime bakıyordum. Neredeyse yüzde sekseni fuzuli olan maillerdi. Farklı bir maili görünce hızlı bir şekilde baktım. Bir öğrenci yardım istemiş. Sürekli araştıran, tez hazırlayan, öğrenciler nedense beni buluyordu. Bu da onlar gibi beni bulmuştu. Hopa ile ilgili bir sürü web sitesini yapan ben olduğum için gayet normal diye düşünüyorum. Ancak bu biraz farklıydı. Yaklaşık 25, 30 Hemşince kelimeleri hem Türkçe hem de İngilizce karşılıklarını yazarak sıralamış. Benden doğruluğunu teyit etmek istemiş. Bir an düşündüm. Nasıl olur da Hemşince bilmiyorum diye hayıflandım. Gerçi Lazca da biliyorum sayılmaz ya neyse. Ama İngilizceyi biliyorum diyerek kendimi avuttum. Aslında daha kötü ana dilini bilmiyorsun, doğduğumdan beri beraber yaşadığımız kapı komşumuzun da dilini bilmiyorsun, Elin İngilizcesini bilsen ne olur. Neyse bu uzun bir konu da ayrı bir yazı dizisi olur.

Bu utançla şu öğrenci arkadaşa yardım etmeye karar verdim. Hemen işyerimde komşu olan Nurcan Hanımdan rica ettim. Kelimeleri teyit ettirdim. Yanlışları da kırmızı renkte düzelterek maili gönderdim. Biraz da hoşuma gitti, bir şey başarmanın dayanılmaz hafifliği misali rahatladım. Bir gün sonra maillere bakarken uzunca bir teşekkür yazısı ile karşılaştım. Ardından yeni kelimeleri görünce ben de moral bozuldu. Bu sefer başlı başına bir iş göndermiş. Hadi dedim yine de yardım edeyim. Nurcan Hanımın Eşi Cemil Beye durumu telefonda anlattım ve gelen maili yolladım. Ancak Cemil beyin işi dolayısı ile İstanbul gitti. Aradan birkaç gün geçince Öğrenciden tekrar mail geldi. “Bakabildiniz mi?” diye. Ben de Cemil beyin Telefonunu yolladım. Tamam dedim kurtardım.

Yine işyerimde Yoğun bir gün yaşıyordum. Telefon çaldı. Önceki yıllarda yönetiminde bulunduğum bir derneğin telefonu sanan biri arıyordu. Dernek başkanı İstanbul da olduğu için yardımcı olayım dedim. Bana Hemşince üzerinde çalışma yaptığını söyleyince, ”Sen mail atan Öğrenci misin?” dedim. Bana mail atan Öğrenci çıktı. Tam kurtardım derken nasıl bir tesadüf ise yine bana denk geldi. Telefonda uzunca bir süre konuştuktan sonra Hopa’ya gelmeyi planladığını söyledi. Tam bu sırada Hemşinceyi bilen Mahir Öğretmen geldi. Ona telefonu uzattım. Kısa bir konuşmanın ardından iletişim bilgilerini vermem için tekrar telefonu aldım. İstediklerini anlattıktan sonra teşekkür ederek kapadık telefonu. İstanbul dan Hopa’ya Hemşince kelimeler için gelmez herhalde diye düşündüm.

Aradan uzunca bir süre geçti. Yine telefon geldi. Bu sefer tanıdım öğrenciyi. Hopa da olduğunu söyledi. Tarif etim. Çok sürmedi işyerini buldu. Gelir gelmez çocuğu soru yağmuruna tuttum. Senin Hemşince ile ilgin nedir? Dedim.

Edirneli olduğunu, üniversitenin İletişim fakültesinin Reklamcılık Bölümünde okuduğunu söyledi. Kaybolan dillere ilgili olduğunu, hatta kendisinin de Pomak olduğunu, kendi dilinin de kaybolmaya yüz tutan dil olduğundan bahsetti. Hemşince de Unesco’nun Kaybolan dillerinin içinde olduğunu söyledi.

Okuduğu Bölüm ile dolaylı yönden bağlı bir konu olan diller ile araştırma yapmanın mesleğine çok faydası olacağını düşünmediğimi söylediğimde. Haklı olduğumu ancak özel merakımı gidermenin yanında, bu tür bir çalışmanın çok az olduğu, ilgi çektiğini, Okulunun da bu projeye olumlu baktığını az da olsa giderlerini karşılamak için destek sağladığını söyledi. Ayrıca bu araştırma ile uluslararası bir alanda kendisini göstermek, ilerideki eğitimi için zemin hazırlamak olduğunu söyledi. Ama asıl önemlisi, Eğer başarabilirsem de Bu dili dünya üzerinde kolaylıkla bulunabilecek bir dil olmasına engel olmanın mutluluğu olacaktır. Dedi.

Bu kadar konuşmadan sonra kalacağı üç gün için plan hazırladık. Akşam İftarı da evde yaptık. Bu arada bölümünün en iyisi olduğunu, İngilizceyi iyi derecede bildiğini öğrenmek çocuğa olan güvenimi de arttırdı. Kendi geleceği için şimdiden bilinçli çaba gösteren bir öğrenci olduğu, fotoğrafçılığa ilgisinden de belliydi.

Ertesi gün Nurcan Hanım, Harun Bey ile buluştuk. Harun Beyin zaten bu konu ile ilgili sözlük çalışması olduğunu, yakın gelecekte basılacağını da öğrenmiş olduk. Bu gencin biraz daha farklı tarafı Hemşince diline ait bir de sesli sözlük hazırlayacağı idi. O gün İşyerimde birçok Hemşince kelimenin anlamlarını ve okunuşunu öğrendik. Ayrıca diğer diller ile olan etkileşimlerini ve benzerliklerini de tartıştık. Diğer günde Cemil Bey den telaffuz konusunda destek aldık ve ses kaydı yaptık. Daha sonra Mahir Öğretmenin Amcası Yusuf Beyle Buluşarak kayda devam ettiler.

İki gün boyunca istediği birçok bilgiyi kaydeden Öğrenciye Akşam Semazen kafede sazlı sözlü bir eğlence ile veda ettik. Son gününü de Batum’a giderek değerlendirmesini önerdim. Batum’un ardından veda için işyerine geldiğinde artık aileden biri gibi olmuştu. Uğurladık. Uğurlarken de kafamızda kalan birçok soruyla birlikte yolladık.

Yaptığı çalışmayı bazı arkadaşlar farklı düşüncelerle anlatsalar da bu memlekette yaşayan bir dilin kaybolmaması için mücadele eden başka birini görmek sevindiriciydi. İler ki zamanlarda sonucunu görmek nasip olursa, o zaman da farklı fikirlerimizi söyleriz inşallah.

Yazan:

Levent YAZICI

Not:

Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü'nün (UNESCO) 21 Şubat Dünya Anadili günü öncesinde yayımladığı "Tehlike Altındaki Diller Atlası"na göre, Türkiye'de 15 dil tehlike altında.

30'dan fazla dilbilimcinin çalışmalarıyla ortaya çıkan atlasa göre bu dillerin dağılımı şöyle.

Son derece tehlikede olan diller: Hertevin. Ethnologue. com'a göre Siirt kökenli, Kuzeydoğu Arami dilerinden olmasına karşın diğerlerinden oldukça farklı bu dili 1999'da bin kişi konuşuyordu.

Ciddi anlamda tehlikede olanlar: Gagavuzca, Türkiyeli Yahudilerin konuştuğu Ladino ve Süryanice.

Kesinlikle tehlikede olanlar: Abazaca, Hemşince, Lazca, Pontus Yunancası, Çingene dilleri (Atlasta yalnızca Romani bulunuyor), Süryanice'ye benzeyen Suret (atlasa göre Türkiye'de konuşan kalmadı; konuşanların çoğu göçle başka ülkelere gitti) ve Ermenice.

Güvensiz durumda olanlar: Abhazca, Adige, Kabar-Çerkes dilleri ve Zazaki (Zazaca).

il Araştırması Yapan Kişi

Gökay ABACI

Dil Konusunda Yardımcı olan Kişiler

Nurcan AKSU (Tercüme),

Harun AKSU (Dil Bilgisi &Tercüme)

Cemil AKSU (Tercüme &Telafuz)

Mahir VAİÇ (Tercüme)

Yusuf VAİÇ (Tercüme & Telafuz)

Levent YAZICI (Dil Bilgisi & Diğer Dillerin Etkileri)

comments powered by Disqus

Hopam.com'un notu: Okuduğunuz haber sitemize 06.07.2015 tarihinde Levent Yazıcı tarafından girilmiştir. Her ne kadar yayın ilkelerimiz doğrultusunda belli bir süzgeçten geçirmiş olsak da haberin yazım kurallarına ve etik teamüllere uygunluğu, içeriğinin doğruluğu ve tarafsızlığı Hopam.com tarafından garanti edilmemektedir. Bununla birlikte, haber metni veya ilgili diğer materyalleri kısmen ya da tamamen kopyalanması, yayımlanması, uyarlanması, çevirisinin yapılması, değiştirilmesi ve başka yayın organlarında paylaşılması söz konusu muhabirin iznine tabidir.