Sarp Sınır Kapısı

13/05/2006 16:55

Sarpiş Sinorişi Nek’na

Orjinal Dildeki Metin



Sarpiş Sinorişi Nek’na
Am st’at’iaşi tema ren Sarpiş Sinorişi Nek’na. Na giçkinan steri, 1988 3’anaşi Mariaşinas guin3’k’eet’u am nek’na. Edo jur tere, Turketi do Okortura şeni dido beciti ren. Eya ren jur tereşi megabrobaşi sembolepeşen arteri. Artikartişa manz’ageri na ren terepeşi megabroba, am terepeş doloxe na skidunan xalk’epeşi xeladok’aoba mutepeşi şeniti irişen beciti ren. Am megabroba do nek’nak mxuci meçaps jur tereşi p’artnerobapes. Am dulyapeşen arteri k’ai manz’agerobaşi speros ren. Jur tereşi k’omer3ialuri spero mutepeşis na iz’iren, omçiramukti jur tereşi xalk’epes xampoba moğaps. Mk’ule metkvaleten, xalk’epeşi xampoba, am terepes na skidunan xalk’epe şeniti, am jur tereşa manz’ageri na ren masumani terepe do entepeşi megabrobaşeniti k’ai ren. Aşopeten, artikartişa mt’eroba na uğunan am terepeşi ofi3ialuri ideologiapekti am p’rosesi k’ala iç’it’anasunon do gondunasunon.
Na ginonan k’eleşen o3’k’edit, Turketi do Okorturaşi megabrobak jur tereşi xalk’epes mxuci meçaps do meçasunon. Jur tereşi megabrobak Turketi do Okorturas na skidunan Lazepeşi k’omer3ialuri do k’ult’uruli cumalobasti mxuci meçaps. Sarpiş Sinorişi Nek’na am sperosti ar xeironi dulya dvaqu.
“Qini ok’ok’idinu”şi p’eriodis, Turketi do Okorturaşi şkas a3’ineri steri k’ai megabroba var iz’iret’u. Turketik NATO do Okorturakti VARŞOVAşi gzaten na ulurt’es şeni artikartişa mt’eroba ikipt’es çkvalepeşi guri şeni. A3’i em sit’ua3iaşi mç’ip’e sebebepeşen na var p’ç’arup şeni, am dulyas var amavulur mara, Turketi do Okorturaşi şkas, “Qini ok’ok’idinu”şi p’eriodis na iz’iru mt’erobaşi sebebi eşo varna aşo am jur p’akt’i rt’u. Aya otkuten voçodina am p’akt’iş tema.
“Qini ok’ok’idinu”şi p’eriodis, 1988 3’anaşi Mariaşinaşi tutas Sarpiş Sinorişi Nek’na var guin3’k’uşen 3’oxle, Okorturas na skidunan Lazepeşen ambari var miğut’es. Xvala Batumis na skidunan Lazepe koren yado vognapt’it do mutu var. K’aixeşa na giçkinan steri, em p’eriodis, Sovetyari Likateşi teres Ruseti vu3’umert’it do xalk’i muşiti Rusi yado miçkit’es. Aya rt’u em p’eriodişi p’aradok’siuri gagnapa, na maqves.
Mtini do 3’ori metkvaleten, çkin mutu var miçkit’es Okorturas na skidunan Lazepeşi ambari. Edo em p’eriodişi sebebiten, entepesti var uçkit’es Turketuri Lazepeşi ambari. A3’iti jur tereşi, Turketişi do Okorturaşi Lazepes eşo k’ai var uçkinan-ti-na, artikartişi ambari, a3’ineri p’rosesi 3’oxlenerişen dido xeironi ren. Aya ren dido meçamura p’rosesi.
Namisoni do ofi3ialuri st’at’ik’uri figurepe var miğunan. Emuşeniti mitis k’aixeşa var açkinen mara, Turketis ar milioni k’onari Lazi skidunan yado iceren. Okorturaşa manz’ageri na ren, ist’oriuli t’erit’orias na skidunan Lazepeşi nak’onoba dido ç’it’a ren. Mara Turketişi gyulva t’erit’oriapesti Lazepe skidunan. Entepe Osmanur-Rusuli ok’ok’idinupeşi moxacirepe renan do oput’epe mutepeşis skidunan gyulva Turketis. Mp’oli, İzmiri do Angara steri didi noğapesti skidunan entepek. Eşo varna aşo ar milioni k’onari renan Turketuri Lazepe.
Na miçkinan k’onari Okorturasti xuti şilia k’onari Lazi skidunan. Entepes nak’otxani oput’epes uğunan Okorturas. Am oput’epeşen arteri ren Sarpi. Edo çkvaneri sebebepeten beciti na ren oput’e mutepeşi Sarpi ren, moleni Sarpi. Lazepe steri K’olxuri cincişen xtimeri Megrelepeşi nak’onobaşeniti mitis mutu var açkinen. Entepe ar milionişen met’i dido renan yado iceren.
Turketi do Okorturas na skidunan Lazepes mu mengapoba do çkvanerobape uğunan? Sarpiş Sinorişi Nek’naşa coxo muşi na meçaps oput’e Lazuri nena na iğarğalen raioni ren. Go3’oşi Monç’inobas, Mariaşinas Okorturaşa vidi. Çkva do çkva t’erit’oriapes gopti. Ar seristi Sarpis vinciri. Ekonaşis berepeşen xçini do badepeşa k’onari mteli xolos Lazuri uçkinan do ğarğalapan. Mteli xalk’ik Lazuri ğarğalapan. Skidala çkimişi morgvalis, na var bz’iri do na var vogni ondepe, bz’iri tolepe çkimiten do vogni qucepe çkimiten. Lazuri na ğarğalaps p’oli3ieliti bz’iri, askeriti. Edo govişaşi. Go3’os, mk’ule p’eriodiş morgvali, ek na bz’iri irişen beciti çkvanoba, Lazuri nenaşi oğarğalu ren. Em oput’es Lazuri nena skidun, Lazurişi oguru na unonanpes Sarpişa oxtimu ç’irnan. Em oput’es na skidunan Lazepeşi ent’elek’t’uri mağalobati akonaşi steri var ren. K’itxeri renan do entepes Lazuri, Kortuli, Rusuli do Turkuliti uçkinan. Dido k’ult’uroni renan mara umuteli renan. K’itxeri, k’ult’uroni do ğnosoni na ren, moro ixampasunon.
Eşo var na aşo, eçi 3’ana iqven Sarpişi Sinorişi Nek’na na guin3’kinu. Am p’eriodiş morgvali dido ondepe vigurit artikartişen. Edo eşo ç’it’ati var ren artikartişen na viguraminonanpe, mara imendi miğunan na tanups k’arta ndğaşen.
Turketi do Okorturaşi xolosoni manz’ageroba, megabroba do k’arta xeironi speros p’artnerobak Lazuri nena do k’ult’uras mxuci na meçaps steri, ak do Okorturas na skidunan Lazepeşi cumaloba do xolosoni k’ont’akt’epekti jur tereşi xeladok’aobas mxuci meçasunon. Sarpiş Sinorişi Nek’na 1988 3’anaşi Mariaşinas guin3’k’eet’u Ozalişi Hukumetişi p’eriodis, mara aya var t’u em oraşi dudnazirişi, Ozalişi dulya. Na ixvenu dulya kianuri balansepeşi çodina muşi rt’u. Mara k’ai dulya rt’u Turketi do Okorturas şkas do Turketi do Okorturas na skidunan Lazepeşeni.
Sarpişi Sinorişi Nek’na na guin3’kinu Lazuri ronesansişi maartani ç’k’onepeşen arteri ren.
Ali İhsan AKSAMAZ
xvalamgeri@gmail. com

Türkçe Metin



Sarp Sınır Kapısı
Bu makalenin konusu Sarp Sınır Kapısı. Bildiğiniz gibi, bu kapı 1988’in Ağustos’unda açılmıştı. İki ülke, yani Gürcüstan ve Türkiye için, bu çok önemlidir.
Bu kapı, iki ülkenin dostluk sembollerinden bir tanesidir. Birbirine komşu olan ülkelerin dostluğu, bu ülkeler içinde yaşayan halkların refah ve mutluluğu için de çok önemlidir. Bu dostluk ve kapı, iki ülkenin ortaklıklarına da destek olmaktadır. Bunlardan bir tanesi komşuluk alanındadır. İki ülkenin ticari alanlarında görülen genişleme, iki ülke halklarına da zenginlik getiriyor. Kısacası; halkların zenginliği, bu ülkelerde yaşayan halklar için de, bu ülkelere komşu olan üçüncü ülkeler ve onların dostluğu için de faydalıdır. Böylece, birbirlerine düşmanlık taşıyan bu ülkelerin resmi ideolojileri de bu süreçle zayıflayacak ve yok olacaktır.
İstediğiniz taraftan bakın, Türkiye ve Gürcüstan’ın dostluğu iki ülke halklarına destek veriyor. İki ülkenin dostluğu Türkiye ve Gürcüstan’da yaşayan Lazların ticari ve kültürel kardeşliğine de destek olmaktadır. Sınır Kapısı, bu alanda da hayırlı bir gelişme oldu.
“Soğuk Savaş” döneminde, Türkiye ve Gürcüstan arasında şimdi var olan dostluktan iz yoktu. Türkiye NATO, Gürcüstan ise VARŞOVA’nın yolunda gittiği için, başkalarının gönlü için birbirlerine düşmanlık gösteriyorlardı. Şimdi, o durumun ayrıntılı sebeplerine ilişkin yazmadığımdan, konuya girmiyorum ama, Türkiye ve Gürcüstan arasında, “Soğuk Savaş” döneminde, görülen düşmanlığın sebebi öyle veya böyle iki pakt idi. Bunu belirterek bu pakt konusunu kapatıyorum.
“Soğuk Savaş” döneminde, 1988 Ağustos’unda Sarp Sınır Kapısı açılmadan önce, Gürcüstan’da yaşayan Lazlar hakkında hiçbir bilgimiz yoktu. Yalnızca Batum’da yaşayan Lazlar var diye duyuyorduk. İyi bildiğiniz gibi, “Sovyetler Birliği”ne “Rusya” diyorduk ve halkını da “Rus” diye biliyorduk. O döneme ilişkin paradoksal kavrayışımız buydu. Doğru ve gerçek kelimeyle, Gürcüstan’da yaşayan Lazlara ilişkin bir bilgimiz yoktu. Bu dönemin özelliği sebebiyle, Onlar da Türkiye Lazları hakkında bir bilgiye sahip değillerdi.
Şimdi de iki ülke, Türkiye ve Gürcüstan’ın Lazları birbirlerini öyle iyi tanımamalarına rağmen, günümüz süreci öncekinden çok hayırlıdır. Bu çok verimli bir süreçtir.
Dürüst ve resmi istatistiki verilere sahip değiliz. Bunun için de hiç kimse sağlıklı olarak bilemiyor ancak, Türkiye’de bir milyon kadar Laz yaşadığına inanılıyor. Gürcüstan’a komşu olan tarihsel bölgede yaşayan Lazları sayısı azdır. Ancak Türkiye’nin batı bölgelerinde de yaşamaktadırlar. Osmanlı- Rus savaşlarının muhacirleridir bunlar ve batı Türkiye’deki muhacir köylerinde yaşarlar. İstanbul, İzmir ve Ankara gibi kentlerde de yaşıyorlar. böyle Türkiye Lazlarının sayısı bir milyon kadardır.
Bildiğimiz kadarıyla, Gürcüstan’da beş bin kadar Laz yaşıyor. Gürcüstan’da birkaç köyleri var. Bu köylerden biri de Sarp’tır. Farklı sebeplerden dolayı Sarp önemlidir, Moleni Sarpi. Lazlar gibi Kolkhlarla akraba Megrellerin sayısı hakkında da kimse bir şey bilememektedir. Bir milyondan fazla olduklarına inanılmaktadır.
Türkiye ve Gürcüstan’da yaşayan Lazlar ne benzerlik ve farklıklara sahip? Sarp Sınır Kapısına adını veren köy, Lazca konuşulan bir bölge. Geçen Yaz, Ağustos’ta Gürcüstana gittim. Farklı bölgelerini gezdim. Bir gece de Sarp’ta yattım. Orada çocuklardan yaşlı kadın ve adamlara kadar herkes Lazca biliyor ve konuşuyor. Bütün halk Lazca konuşuyor. Hayatım boyunca görmediğim ve duymadığım şeyleri, gözlerimle gördüm, kulaklarımla duydum. Lazca konuşan polis memurları gördüm, asker de. Şaştım. Geçen yıl, kısa süre boyunca, orada gördüğüm en önemli farklılık Lazcanın konuşulmasıdır. O köylerde Lazca yaşıyor. Lazca öğrenmek isteyenlerin Sarp’a gitmeleri gerekir. Orada yaşayan Lazların entelektüel düzeyleri buradaki gibi değil. Eğitimliler ve Lazca, Gürcüce, Rusça ve Türkçe de biliyorlar. Kültürlü ancak fakirler. Okumuş, kültürlü ve akıllı olan elbet zenginleşecektir.
Öyle veya böyle, Sarp Sınır Kapısı açılalı 20 yıl oluyor. Bu zaman süresince birbirimizden çok şey öğrendik. Birbirimizden öğreneceklerimiz az da değil, ancak doğan her günden umutluyuz.
Türkiye ve Gürcüstan’ın yakın komşuluk, dostluk ve her hayırlı alandaki ortaklığı Laz dili ve kültürüne destek verdiği gibi, burada ve Gürcüstan’da yaşayan Lazların kardeşlik ve yakın ilişkileri de iki ülkenin refah ve mutluluğuna destek olacak. Sarp Sınır Kapısı 1988 yılının Ağustos’unda açılmıştı. Bu gelişme dönemin Başbakanı Özal’ın bir tasarrufu değildi. Bu gelişme dünya dengelerinin bir sonucuydu. Ancak Türkiye ve Gürcüstan ve Türkiye ve Gürcüstan’da yaşayan Lazlar için olumlu bir gelişmeydi. Sarp Sınır Kapısının açılması Laz rönesansının birinci önemli destekçisidir.
Ali İhsan AKSAMAZ
Lazcadan Çeviren: Tarık A. Kan

En Çok Okunan Makale Kültür Sanat Yazıları
 » Lazona’dan Akçaşehir’e Uzanan Köprü...
 » Lazca Destanlar...
 » Anadil Yönetmelikleri Ve Gerçek-ı...
 » Lazca Yaşadıkça Yaşayacak Adam: Kaz...
 » İstiklal Harbinde Akçaşehir...
 » “lazların Tarihi” Adlı Kitap...
 » Lazlar Ve Diğer Kitaplar...
 » Sarp Sınır Kapısı...
 » Folklor(halk Bilimi)...
 » Cennet Sevgilim...

En Çok Yorumlanan Makale Kültür Sanat Yazıları