Anadil Yönetmelikleri Ve Gerçek-ı

14/08/2004 22:46

Türkçe Metin

M. Recai Özgünün Anısına
Avrupa Birliğine uyum sürecinde DSP-MHP-ANAP Hükümetinin hazırladığı Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanunun (Kanun No: 4771; Kabul tarihi: 03. 08. 2002- Resmi Gazete: 09. 08. 2002
24841) yürürlüğe girmesinin ardından, Türk Vatandaşlarının Günlük Yaşamlarında Geleneksel Olarak Kullandıkları Farklı Dil ve Lehçelerin Öğrenilmesi Hakkındaki Yönetmelik ( Resmi Gazete: 20. 09. 2002
24882) ve Türk Vatandaşlarının Günlük Yaşamlarında Geleneksel Olarak Kullandıkları Farklı Dil ve Lehçelerde Yapılacak Radyo ve Televizyon Yayınlar Hakkındaki Yönetmelik (25. 01. 2004
25357) de yürürlüğe girdi. Oldukça uzun başlıkları olan bu yönetmeliklerden ilki için ben, bu makalemde, Kurs Yönetmeliği, diğeri için de Radyo-TV Yönetmeliği ifadelerini kullanacağım.



Dil Nedir? Lehçe Nedir? Buna Kim, Nasıl Karar Verir?
Öncelikle her iki yönetmeliğin başlığında geçen ifadelere dikkat çekmek istiyorum. Günlük Yaşamlarında ne anlama geliyor? Dil, günlük yaşam dışında başka nerelerde kullanılabilir ki, bu ifadeye ihtiyaç duyulmuş? Geleneksel Olarak Kullandıkları ifadesi de oldukça ilginç. Bu ifadeyi yazanlara sormak lâzım: Ne kadar Geleneksel? Örneğin, Anadolunun yerli dilleri Arapça, Gürcüce, Hemşince , Kırmanci, Lazca, Pontusça, Rumca, Süryanice, Zazaca vb. anadiller kadar mı geleneksel?! Yoksa Anadoluya göçmen Abazaca, Adığece, Arnavutça, Boşnakça, Çeçence, İnguşça, Kabardeyce, Karaçay(lı)-Balkar(lı)ca, Kumukça, Ladino, Lakça, Pomakça vb. anadiller kadar mı geleneksel?! Farklı Dil ve Lehçeler ifadesi ise, bu yönetmelikleri yazanların oldukça paradoksal bir yaklaşım içinde olduklarını gösteriyor. Dil ve lehçe kavramlarının oldukça göreceli kavramlar olduğunu belirtmeliyim. Konumuzla bağlantılı olarak sorarsak, bir anadilinin dil mi, lehçe mi olduğuna kim, nasıl karar veriyor? Örneğin, Kırmanci ve Zazaca dil mi, lehçe mi? Hangisi hangisinin lehçesi? Çeçence ve İnguşça ile ilgili aynı soru sorulabilir? Ladino, İspanyolcanın mı, Türkçenin mi, İbranicenin mi lehçesi? Ya Adığece, Kabardeyce ilişkisine ne diyeceğiz? Abazaca ile Abhazca ilişkisi nasıl açıklanacak? Dil ve lehçe ilişkisine göre, Gürcüce ile Lazca, Hemşince ile Ermenice, Pontusça ile Rumca arasındaki ilişki nasıl tanımlanacak?



Doğrusu: Türkiyenin Diğer Anadilleri
Kuşkusuz bu tür düzenlemelerde kanun ve yönetmeliklere bir başlık verilmeli. Anadillerle ilgili bu yönetmeliklerde, Türkiyenin Diğer Anadilleri başlığı en uygun başlık olarak kabul edilebilirdi. Gerek Kurs Yönetmeliği ve gerekse de Radyo-TV Yönetmeliğinde en başta da, yine Farklı Dil ve Lehçeler ifadesi yerine, bu anadiller tek tek sayılmalıydı. Eğer şeklî ifadelerin dışında bir takım sınıflandırmalara ihtiyaç duyuluyorsaydı, bu anadiller yerli-göçmen, toplu olarak- dağınık olarak konuşulanlar, Nüfus sayımlarında yer alan- hiç yer almamış gibi veya konuşanlarını (tahminî ) sayısına göre vb. sınıflandırılabilirdi.



Kurs Yönetmeliği
Genel olarak Kurs yönetmeliklerinin işi zora koşucu, kısıtlayıcı, şekilci, bürokrasiye önem verir özellikte olduğunu biliyoruz. Amaç bölümündeki 1. madde, yönetmeliğin amacını şöyle açıklıyor: Bu Yönetmeliğin amacı, Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında geleneksel olarak kullandıkları farklı dil ve lehçelerin öğrenilmesine ilişkin 8
6
1965 tarihli ve 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununa göre açılabilecek özel kursların açılış, işleyiş ve denetim esaslarını düzenlemektir.
Başta, bu dil ve lehçelerin adları yazılmalıydı. Yine bu dil ve lehçeler, madem konuşuluyor, neden ve kimlere öğretileceği de açıkça belirtilmeliydi!
Bu yönetmeliğin en ilgi çekici maddesi, Görevlendirme ilgili olan 7. madde. Şöyle diyor: Açılmasına izin verilen kursta; müdür, müdür yardımcısı, öğretmen ve usta öğretici ile diğer personel görevlendirilir.
Çalışma izni verilecek personelin, 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu ile Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliğinde belirtilen nitelik ve koşulları taşıması, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması, Talim ve Terbiye Kurulunca belirlenen nitelik ve koşullara sahip olması gerekir.
Görevlendirilecek personele 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununun 23 ncü maddesi ve Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliğinin ilgili madde hükümlerine göre çalışma izni verilir
Bu madde, bu kadar açıklamada bulunmasına rağmen, anadillerini bilmeyen insanlara ders verecek öğretmenlere ilişkin somut bir bilgi vermiyor. Yakın zamana kadar yok sayılan dillerde ders verecek öğretmenlerin nereden sağlanacağı açıkça belirtilmeliydi.
Kurs Yönetmeliği, derslerde kullanılacak alfabe ve ders materyallerine ilişkin de bilgi vermiyor. Örneğin derslerde Kuzey Kafkasya Dillerinin yazımında (Kuzey Kafkasyada olduğu gibi) Kiril Alfabesini, Güney Kafkasya Dillerinin yazımında (Gürcüstanda olduğu gibi) Kartuli Anbaniyi ve Zazaca ve Kırmanci dillerinin yazımında, (Orta Doğuda olduğu gibi) Arap Alfabesini kullanmayı da isterlerse, ne olacak? Ya da o bölgelerde hazırlanmış kitapları aynen veya küçük değişikliklerle kullanmak isterlerse, yetkililerin tavrı ne olacak? Bütün bunlar, bu yönetmelikte yer alabilirdi. Bu yönetmeliğin, yurttaşların gerçekliklerinden hareketle değil, bürokrat zihniyetle ve üstelik de baştan savma hazırlandığının bir göstergesidir.
DEVAMI II. BÖLÜMDE