İstiklal Harbinde Akçaşehir

12/03/2006 13:52

(istiklal Harbinde Akçakoca)

Orjinal Dildeki Metin

İSTİKLAL HARBİNDE AKÇAŞEHİR
( AKÇAŞEHİRİN KURTULUŞUNDA LAZLARIN KATKILARI)
Bu şekil bir tarih olayından bahsetmeyi hiç düşünmüyordum. tâ ki, Mustafa Şükrü Dönmez in KURTULUŞ HARBİNDE AKÇAŞEHİR isimli kitabını okuyana dek. Bu kitabı okuduktan sonra Lazlığımla gurur duydum ve birileriyle paylaşmam gerektiği düşüncesine kapıldım. Hem böylelikle Osmanlı-Rus harbinden dolayı göç eden Lazların savaştan kaçan, korkak birileri olmadığını da ispat etmiş olacaktım. Çünkü bazı kesimler şakada olsa 93 muhacirleri için savaştan korkup kaçtılar ifadesini kullanıyorlardı.
Akçakoca Lazların katkılarıyla kurtuluş mücadelesi göstermiştir. Bu vatan aynı bayrağın altında toplanmak isteyenlerin mücadeleleriyle bağımsızlaştı. Akçakocaya göç eden Lazlar henüz yeni gelmiş olmalarına rağmen, Türkiyemiz için bulundukları bölge olan Akçakocayı öz yurdu gibi sahiplenmeleri ve koruma azmi içinde bulunmaları hangi Laza gurur vermez ki . .
Şimdi bu mücadele ruhunu, Mustafa Şükrü Dönmezin istiklal harbinde Akçaşehir isimli kitabından kesitlerle aynen aktarayım.
AKÇAŞAHİRDE MİLİS KUVVETLERİ KURULMASI
Akçaşehiri eşkıya ve çetelerin baskısından talan ve yağmalarından korumak için:TONGELLİ köyünden BASO MUSTAFA (CUMHUR), akrabalarından ve Akşehirli hemşerilerinden oluşan bir çete kurar
. Görevi: Üskübi yöresinde Bizanslılardan kalma Kurtsuyu köyü Rumlarının (YUVAN adlı Şaki tarafından kurulan çetenin) civarında ki Türk köylerine zarar vermesini önlemekDüzce-Akçakoca arayolunu emniyete almak, dağlarda barınan asker kaçaklarını yakalamaktır.
MÜZAHARAT KUVVETİ REİSİ
BASO MUSTAFA
Baso Mustafa 1881 yılında MAKREALda doğmuştur. Laz kökenli pulya ailesine mensuptur. kısa boylu güçlü kuvvetli bir delikanlıdır. Pehlivanlık yapmıştır. Keskin nişancıdır, attığını vurur.
MAKREAL Osmanlı devleti zamanında Batum vilayetine bağlı şimdi ki Artvin iline bağlı Kemal paşa adlı bir ilçe merkezidir
1877 Rus-Osmanlı harbinde pulya ailesi doğu Karadenizden (Kemalpaşa) göç ederek Akçaşehir Nahiyesinin Gerişi-sagir köyü sınırlarına yerleşerek burada Tongelli köyünü kurmuşlardır. kalabalık bir aileye mensupturlar bundan ötürü soyadı olarak Cumhuru almışlardır.
İstiklâl harbinde Üskübinin Kurtsuyu Rumları, Ivan adlı Şaki etrafında birleşirler. Düzce-akçaşehir yolunda eşkiyalık, yol kesmeler ve civar köylerde yağmalamalarda bulunmaktadırlar. bu çetenin karşısına Ankara hükümeti tarafından Baso Mustafa milis çetesi çıkarılır ki bu kuvvete müzaharat kuvveti denir. çete en kısa zamanda yollarda asayişi temin etmiş, asker kaçaklarını yakalamış, Rum köylerine taciz saldırılarda bulunmuştur.
2. Düzce isyanı olurken Akçaşehir abhazaları Şuayip (ünal) etrafında 30 kişilik bir çete kurarlar. Düzcenin Mergiç köyünden Hasan ağanın çeteleriyle birleşerek akçaşehir nahiye merkezini basarak hükümeti işgal ederler. Padişah taraftarı olup Ankara hükümetine isyan ederler.
Akçaşehirliler bu şer kuvvetlere karşı Sakarya da bulunan İpsiz Recep çetesinden yardım isterler. Abhazaların tedibinde Baso Musatafanın kuvvetleride bulunur. bu kuvvetler Melen çayının batısında ki Caferiye ile Sakarya nehri kenarında ki Karapınar Abhaza köylerine baskın düzenler, Baso Mustafa burada ki çatışmada Abaza Numan çetesiyle çarpışırken yaralanır.
(Baso Mustafa Ereğlide tedavi gördükten sonra, çetenin kumandanlığına geri dönerek kurtuluş mücadelesine devam etmiştir. )
Kurtsuyu Rumlarının üzerine giden İpsiz çeteleriyle birlikte Basonun kuvvetleride vardır. çarpışmalar esnasında köy tamamen yakılır, halk esir edilerek Akçaşehire getirilir. Sürüler halinde ki hayvanlar ve eşyalar tersane bahçesinde toplanır, Baso Mustafa harbin sonuna kadar vazife görmüştür. Hükümet tarafından Basonun yapmış olduğu fedakârlık karşılığı memuriyet verilmek istenmişse de kabul etmeyip ben vazifemi yaptım demiştir. İstiklâl Madalyası almayışı ise, bazılarının hak etmedikleri halde madalya almalarına üzülmüş, bundan ötürü madalya istememiştir.
Baso Mustafanın ibret verici hikayeleri, kahramanca mücadeleleri halen efsane gibi yaşlılar arasında konuşulmaktadır.
Dürüstlük ve mertlik timsali olan bu zat 30 ocak 1954de vefat etmiştir. Mezarı Tongelli köyündedir. Anıtı yapılacak bir kahramanımızdır. Allah gani gani rahmet eyleye
BASO MUSTAFA MÜZAHARAT KUVVETİ MİLİS ÇETELERİ
Baso Mustafa Cumhur Milis Çete reisi P`ulya Ailesinden
1- İbrahim Kahraman Tongelli Köyünden Karamanoğullarından
2- Şükrü Cumhur P`ulya Ailesinden
3- Mustafa cumhur
4- Rıza Cumhur
5- Osman Cumhur
6- Ömer Çakmak Ayazlı Köyünden Çakmakçıoğullarından
7- Ömer Sarı Sarioğullarından
8- Mehmet Keskin Vi3eli Ailesinden
9- Osman Turhan Edilli Köyünden Kahvecioğullarından
10- Şükrü Güçlü Müterizoğullarından
11- Mehmet Ali Horoz Horozoğullarından
12- Ahmet Çavuş Ezer Çerkezoğullarından
13- İsmail Akın Osmaniye mahallesinden Emirhacioğullarından
14- Osman Eriş Arhaveli kadının
15- Ömer Lütfi Eriş
16- Tonyalı Hasan Küçük Gebekilise Köyünden
17- Ahmet Çabuk Balatlı Köyünden
18- Mustafa Çınar
19- Ahmet Yavuz
20- Mehmet Kayalı Beyveren Köyünden
21- Mehmet Çalı
22- Mehmet Başak Dadallı Köyünden
23- Mahmut Durdu
İstiklâl mücadelesi gösteren kahramanlarımız bu kadarla sınırlı olmadığını da belirtmek isterim. Akçakocanın jandarma teşkilatında da görev yapan askerlerimiz ayrıca cephane taşıyan arabacılarımız ve çeşitli görevlerde bulunan Laz asıllı gazilerimizi de unutmuyorum. bütün bu kahramanlık duygusu içinde göstermiş oldukları fedakârlıktan dolayı İstiklâl harbinde ki gazilerimizi ve şehitlerimizi rahmetle anıyorumve onlara Lazonalı Akçaşehir torunu olarak şükranlarımı gönderiyorum. Nur içinde yatın.
N3aşa extit
Timur Cumhur (Akçakoca)
tutamuru3xi@hotmail. com