1869 yılı Trabzon Salnamesinde Hopa Kazasında 925 öğrencili 27 islam okulu, 27 müderris, 45 hatip, 31 imam, 17 mescit ve 80 öğrencili 3 ilmiye medresesinin bulunduğu açıklanmaktadır. (1)
1874 yılı Trabzon Salnamesinin incelenmesinde, ilgili salnamede Hopa kaza merkezinde 1 medrese bulunduğu belirtilmektedir. (2)
1905 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesinin incelenmesinde Merkez-i Kaza olan Hopa kasabasında erkek ve kadın ahali olarak 10. 070 kişinin yaşadığı saptanmaktadır. Kaza ahalisi ziraatçılık ve ticaretle uğraşmakta, gemicilik, demircilik, bakırcılık, dülgerlik ve çobanlıkla uğraşılmaktadır. Kasaba halkı Kafkasya ve Kırım’ın değişik şehirlerine, Romanya ve Bulgaristan ile Memalik-i Şahane’ye (İstanbul’a) gidip oralarda alışveriş, kayıkçılık, marangozluk, balıkçılık ve tütüncülükle uğraşmaktadırlar. Hopa ahalisinden hükümet işlerinde ve büyük ticaretle uğraşanlar palto ve pantolon giymektedirler. Bunların dışında kalan kesim ise genel olarak yerli imalattan olan şiyaktan zipka ve mintan giymektedirler. Bu tarihte Hopa kazasında 6 medrese, 1 mekteb-i rüşdi bulunmaktadır. (3)
1920’li yılların ortalarında Hopa ilçesinde eğitim alanında ise okullaşma henüz sınırlıdır. Toplam okul sayısı, 26 erkek ve 4 kız okulu olmak üzere 30 kadardır. (bu sayılar Arhavi, Fındıklı ve Kemalpaşa’yı da kapsamaktadır) Öğrenci sayısı 1500-2000 dolayındadır. 1926 yılındaki kız öğrenci sayısı 21’dir. (4)
Hopa ilçesinde Cumhuriyetin İlanıyla birlikte Sugören ve Sarp köylerinde 1923 yılında, Esenkıyı Köyünde 1927 yılında, Yoldere Köyünde 1928 yılında İlkokulların açılması gerçekleşmiştir. (5)
KAYNAKÇA:
(1) Özdemir Halit, Artvin Tarihi. Sayfa:142-144) Haziran 2002
(2)1874 Yılı Trabzon Salnamesi (Sayfa: 109-189)(3)ÖzdemirHalit, ArtvinTarihi. Sayfa: 142-144)-Haziran 2002
(4)Zeki Muvahhit -Artvin İli Hakkında Genel Bilgiler- (sadeleştirenler: Prof. Ertuğrul Tokdemir, Hayrettin Tokdemir)-İstanbul-1999 (Sayfa: 132-140)
(5)Artvin İlinde eğitim. (Sayfa: 71)-Eylül-1998
OSMANLI DEVLETİ DÖNEMİNDE HOPA’LI EĞİTİMCİLER
AHMET HAMDİ EFENDİ (Hopalı)
(Hopa, 1842–?). Kadı ve müderris. Şişmanzade Mehmet Hakkı Efendi’nin oğlu olup hicri 1258 (miladi 1842) yılında doğdu. Hopa Sıbyan Mektebi ile Medresesinde okuduktan sonra İstanbul’da Süleymaniye Camii’nde ve tekrar memleketine dönüp Arhavi nahiyesi müderrisi Hacı Mustafa Rıfkı Efendi’den dini ilimleri okuyarak icazet aldı. Türkçe, Arapça ve Farsça bilirdi. 1867’de Batum Mahkeme-i Şer’iyyesi Başkâtipliğine hums (1/5) maaşla tayin edildi ve 1868’de sorumluluğuna Lazistan Sancağı Meclis-i Deavî Mukayyit Saniliği verildi. 1870’de Mukayyitlikten ve 1874’de Başkâtiplikten ayrıldı. 1875-1877 arası Lazistan sancağı Acaralar kazası (→Acara) kadı vekilliğinde bulundu ve 1879’da Hopa kadı vekilliğine tayin edildi ise de şuuru bozulduğundan ötürü yerine başkasının tayini ile 1880’de ayrıldı. Bundan sonra sırası ile Şile (1883-1885), Ladik (1885-1887), tekrar Hopa (1890-1892), Pazar (1893-1895), Gümüşhacıköy (1896-1898), Narman (1899-1903), Of (1904-1906), Tosya (1909) kadı vekilliklerinde bulunduktan sonra yaş haddinden emekliye ayrıldı. 1899’da 4. rütbeden Mecidî Nişanı ve İbtidaî Hariç (11. derece) Bursa Müderrisliği verildi.
bibl: Sadık Albayrak; Son Devir Osmanlı Uleması.
AKIN, EDİP
(Hopa, 1922–İstanbul, 1996). Gazeteci ve yazar. Hopa’da doğdu. İlkokulu Rize’de, ortaokul ve liseyi İstanbul Darüşşafaka Lisesi’nde okudu. İstanbul Üniversitesi’nin Hukuk, Edebiyat ve Coğrafya Fakültelerinde okudu. Çıkardığı Bomba gazetesiyle basın hayatına atılan Akın, daha sonra Yelpaze ve Radyo Dünyası dergilerini çıkardı. Kral matbaasında uzun yıllar yöneticilik yaptı. 4 Haziran 1996’da İstanbul’da öldü.
ALİ RIZA EFENDİ (Hopalı) (Ağazade)
(Hopa, 1863–Kelkit?, 1917). Kadı. Hasan Ağazade Mehmet Nuri Efendi’nin oğlu olup hicri 1279 (miladi 1863) yılında doğdu. İstanbul’da Süleymaniye Medresesine girerek 12 yıl okudu. Mezun olduktan sonra sırası ile Malazgirt (1895-1900), Varto (1900-1902), Suşehri (1904-1906), Hopa (1907-1909) kazaları kadı vekilliklerinde bulundu. 1910’da Mekteb-i Kuzata (kadı okulu) girerek 5. sınıf kadılık diploması aldı. Görele kazası kadılığında (1910-1912) bulunduktan sonra 1912’de Kelkit kazası kadılığına tayin edildi. 1917’de Yıldızeli kazası kadılığına tayin edildi ise de 29 Haziran 1917’de öldü.
bibl: Sadık Albayrak; Son Devir Osmanlı Uleması
ALİ RIZA EFENDİ (Hopalı)
(Hopa, 1862–?). Kadı. Müftüzade İbrahim Efendi’nin oğlu olup hicri 1278 (miladi 1862) yılında doğdu. Bir süre Arhavi Medresesinde okuduktan sonra İstanbul’a giderek Süleymaniye Camii Mülâzimler Medresesinde Arapça dersleri okudu. Türkçe ve Arapça okur, yazardı. 1916’da Piraziz nahiyesi kadı vekilliğine tayin edildi.
bibl: Sadık Albayrak; Son Devir Osmanlı Uleması
ABDÜLHALİM HİLMİ EFENDİ
(Hopa, 1868–?). Kadı ve müderris. Bodrum Müftüsü Mehmet Hilmi Efendi’nin oğlu olup hicri 1285 (miladi 1868) yılında Hopa’da doğdu. Babasından ve İstanbul’da Bayezit Medresesinde dinî ve aklî ilimleri okuyarak sınavla Mekteb-i Nüvvaba (kadı okulu) girdi ve 1894’te 4. Sınıftandiplomaaldı. Boğazlıyan (1894-1897), Karaisalı (1898-1900), Bozcaada (1901-1902), Mürefte(1903-1905), Ermenek (1906-1908), Lünakza [Selanik] (1908-1909) kadılıklarında bulundu.
Sorumluluğuna 1887’de İbtidaî Hariç (11. derece) Bursa Müderrisliği, 1891’de İbtidaî Hariç İstanbul Müderrisliği verilerek 1900’de Hareket-i Hariçe (10. derece), 1903’te İbtidaî Dahile (9. derece) yükseldi. 1891’de Tarîk maaşı ve 1899’da 4. rütbe Mecidî nişanı verildi. 1891-1895 arası Mekteb-i Kuzat (kadı okulu) İkinci Müdür Yardımcılığı görevinde bulundu. 1909’da Lazkiye livası kadılığına atandı ve 1911’de ayrılarak 1912’de ma’zuliyet maaşı (işten çıkarılanlara verilen maaş) almaya başladı. Fakat aynı yılın son günlerine yakın Akka sancağı kadısı oldu. 1915’te yükseltilerek Mahreç payesi ile ödüllendirildi. 15 Ağustos 1916’da Trablusşam sancağı kadılığına atanması konusunda emir gelince 9 Temmuz 1916’da Akka’dan ayrılarak 19 Eylül 1916’da yeni görevine başladı.
bibl: Sadık Albayrak; Son Devir Osmanlı Uleması.
Kaynak: Atatürk Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü. SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ
Hopam.com'un notu: Okuduğunuz köşe yazısı sitemize 04.07.2012 tarihinde Hasan Azaklı tarafından girilmiştir. Metnin yazım kurallarına ve etik teamüllere uygunluğu, içeriğinin doğruluğu ve tarafsızlığı Hopam.com tarafından garanti edilmemektedir. Bununla birlikte, köşe yazısı metni veya ilgili diğer materyalleri kısmen ya da tamamen kopyalanması, yayımlanması, uyarlanması, çevirisinin yapılması, değiştirilmesi ve başka yayın organlarında paylaşılması söz konusu yazarın iznine tabidir.
Önemli Notlar:
1. Hopam®.com sayfalarında yayınlanan yazılardaki fikirler, yorumlar ve görüşler, Hopa'da yaşayan insanları, Hopa'nın herhangi bir kamuya ait veya özel bölümünü ya da idari yapısını, herhangi bir etnik/politik gurubu, veya diğer ilgili hiçbir özel/tüzel kişiliğini hiçbir şekilde bağlamamaktadır.
2. Sitemiz rengini doğadan aldığından bünyesinde sürekli evrimsel bir değişim ve dönüşüm hali barındırır.
3. Sitede yayımlanan tüm içerik, kısmen ya da tamamen kopyalanarak başka bir yerde kaynak gösterilerek kullanılabilir. Bunun için gerekli ve yeterli koşul, söz konusu içeriği sitemize ekleyen kullanıcının bu doğrultuda izin vermiş olmasıdır.
4. Üyelerimizin, ekledikleri her türlü içerik hakkında sorumlu olduklarını varsaymaktayız. Takip et: @hopam
Tweetle