Lazcada Şiveler

04/08/2004 20:43

Türkçe Metin

     Lazların tarihi incelendiğinde, bir zamanlar krallıkla yönetilen bu toplumun kökünün taa KOLHETİlere kadar uzandığını görürüz. Milattan öncesine dayanan ve son yıllara kadar kişisel çalışmaların dışında yazıya dökülmeden günümüze kadar gelmeyi başaran bu lisanın, her yerde aynen muhafaza edilebilmesi elbette ki mümkün değildi. Doğal olarak, bir dalganın sönümlenmesi gibi merkezden uzaklaşıp dış etkilere maruz kaldıkça yavaş yavaş dejenerasyon başlamış ve yer yer şiveler ortaya çıkmıştır. Bu şiveler incelendiğinde esas farklılıkların; alfabedeki harf sayısında, gelecek zaman kipinin çekiminde ve ismin hallerinde olduğu ortaya çıkar. Günümüzde, köyler arasında bile farklılıklar gösterdiğini görmekte olduğumuz bu dilin şivelerini biz yukarıda belirttiğimiz ana kriterlerden yola çıkarak, yapısal olarak iki ana grupta toplayabiliriz.

     BİRİNCİ GRUP: Bu grup ikiye ayrılır.

     1-HOPA-SARP şivesi:

     Bu yörelerde konuşulmakta olan Lazcada 38 ses mevcuttur. Bu grupta, gelecek zamana ait fiil çekiminde, (istemek) yardımcı fiilinden istifade edilmektedir. Ayrıca ismin halleri 8 tanedir. (Yalın hal, İ hali, K hali, S hali, Şi hali, Şa hali, Şen hali, Ten hali)

     2-İÇ KESİMLER:

     Yurdumuzda 93 Harbi olarak anılan 1897 Osmanlı-Rus savaşından sonra Türkiyeye gelerek çeşitli yörelerde yerleşenlerin konuşmakta oldukları şive, bazı kelimelerin telaffuzu dışında HOPA-SARP şivesinin aynıdır.

     -Birinci gruba ait bütün fiil çekimleri belli kurallara göre yapılabilmektedir.

     -Bu gruptaki hiçbir Lazca kelimede H harfi kullanılmamaktadır (KO=HO dışında). H harfi kullanılan kelimeler ya Lazca değildir veya Lazcaya yerleşmiş kelimelerdir. Bu grupta (H) harfinin yerine (X) kullanılmaktadır.

     İKİNCİ GRUP: Bu grup da ikiye ayrılır.

     1-ARHAVİ-FINDIKLI şivesi:

     u yörelerde ismin halleri, genelde birinci grupta olduğu gibi 8 tane, alfabe ise 37 harftir. (Q sesi kullanılmamaktadır. )

     2-ARDEŞEN-PAZAR şivesi:

     Yer yer ismin halleri 5e kadar düşmektedir. (K, S ve ŞEN halleri yoktur)

     İkinci grupta konuşulan şivelerin hiçbirinde, (Q)harfi ile ifade edilen ses kullanılmamaktadır. 37 sesten ibaret olan bu şivede (H) harfi de sadece işaret sıfatı ve işaret zamirlerinde yer almakta olup bazı yörelerde, G ve Z` harfleri de kullanılmamaktadır.

     -İkinci grupta yapılan fiil çekimleri, geçmiş zamanda; (DO. . . REN=VE. . . . İDİ ile DO. . . . RT`U=VE. . . . DİR ) yardımcı kelimelerinden istifade edilerek yapılmakta olup bu kelimeler; DOREN ve DORT`U şeklinde bitişik olarak kullanılmaktadır.

     -Bu gruptaki gelecek zamana ait fiil çekimleri de o fiilin şart kipindeki çekimine; RE eki ulanarak yapılmaktadır.

     -Bu gruptaki kelimeler, daha yumuşak ve yuvarlak bir şekilde konuşulmaktadır. Diğer bir deyişle, daha kolay konuşulması amacıyla Lazca dilinin erozyona uğradığını söylemek mümkündür. Zira, tüm Kafkas dillerinde ve Lazcanın da içinde bulunduğu dil ailesinden olan Megrelce ve Gürcücede de yer aldığı gibi birinci grupta da konuşulmakta olan Q sesi bu grubun tamamından düşmüş olup, Hsesinin de sadece işaret sıfatları ve zamirlerinde yer alması, bu harfin bu şiveye sonradan girdiğini göstermektedir.

Hopam®.com Webteam 2001-2024

Önemli Notlar:
1. Hopam®.com sayfalarında yayınlanan yazılardaki fikirler, yorumlar ve görüşler, Hopa'da yaşayan insanları, Hopa'nın herhangi bir kamuya ait veya özel bölümünü ya da idari yapısını, herhangi bir etnik/politik gurubu, veya diğer ilgili hiçbir özel/tüzel kişiliğini hiçbir şekilde bağlamamaktadır.
2. Sitemiz rengini doğadan aldığından bünyesinde sürekli evrimsel bir değişim ve dönüşüm hali barındırır.
3. Sitede yayımlanan tüm içerik, kısmen ya da tamamen kopyalanarak başka bir yerde kaynak gösterilerek kullanılabilir. Bunun için gerekli ve yeterli koşul, söz konusu içeriği sitemize ekleyen kullanıcının bu doğrultuda izin vermiş olmasıdır.
4. Üyelerimizin, ekledikleri her türlü içerik hakkında sorumlu olduklarını varsaymaktayız.
Takip et: @hopam